“Anti-pattern” kavramı hakkında pek fazla bilgiye sahip olmayabilirsiniz. Açıkcası benim için de çok yeni bir kavramdı, sağolsun Nedir TV’nin bir etkinliğinde Burak Selim Şenyurt‘un verdiği bir eğitimde varlığından haberdar olmuştum. Hatta dediğine göre, ülkemizde bazı üniversitelerde ders olarak bile gösteriliyormuş. Bu konu üzerine daha çok araştırma yapınca ben de paylaşım yapmaya özen göstereceğim.

Şimdilik bu konulardan sadece bir tanesi olan Smart UI adındaki anti-pattern’i size anlatmak istiyorum, hem basit bir anti-pattern hem de sık sık yaptığımız bir şey.

Anti-Pattern Nedir?

Çoğumuzun bildiği – ya da bildiğini sandığı – Design Pattern konusu vardır ya hani, yazılım yazmayı kolay hale getiren bazı kalıpları kullanarak hem kolay hem de stabil yazılımlar yazmamız amaçlanır – genelde elimize yüzümüze bulaştırırız. İşte DP¹ gibi anti-pattern dediğimiz kavramlar da bize kalıplar sunar, fakat bu kalıplar kod yazarken yaptığımız hataları kapsamaktadır. DP’nin aksine AP² direk kod içerisinde yapılan saçma hataları ele almaktadır ve tüm yazılımı hedef almaktadır. Öyle ki AP içerisinde proje yönetiminden, user interface’e kadar geniş bir aktegori yelpazesi bulunmaktadır.

O yüzden bir anti-pattern gördüğünüzde, bu direk yapmamanız gereken bir şeyi betimlemektedir! Bu tanım sanırım olabilecek en güzel tanım.

Smart UI

Bir anti-pattern olarak Smart UI, “User Interface”(kullanıcı arabirimi) kategorisine girmektedir. Esasında daha önce bir kaç yerde araştırmama rağmen, resmi AP listelemelerinde karşılaşamadım kendisi ile. Daha çok okuduğum kitaplarda geçen bir AP. Benim gibi Asp.Net üzerine uzmanlaşmış ya da uzmanlaşan birisi iseniz bu Smart UI kesinlikle yazılım hayatınızın bir parçası oluyor, bu yüzden de buna özellikle dikkat etmemiz gerekmekte.

Tanımı

Bir asp.net projesi açtığımızda – hangi tipte olursa olsun – yaptığımız ilk şey genelde UI’ı tasarlamak oluyor. Genelde UI tarafına girmeseniz de fark etmez, sonuçta UI tarafına illa giriyorsunuz ve bu kısımı hemen bitirip diğer işlerinize geçmek istiyorsunuz. Benim gibi işviçre çakısı gibi bir yazılımcı iseniz, sınırlı vakitte maksimum kazanç sağlamak için şirket zaten size dağ kadar iş vermiş ve hemen projenin bitmesini beklemekte sizden. Siz de vakit kaybetmemek için hemen projenin içine sayfayı açıp, gerek sürükle bırak yöntemi, gerek hemen buton altına kod yazma ile fonksiyonları tek sayfanın altında yaratıyorsunuz. Sonuçta proje çalışıyor mu? – Evet çalışıyor. O zaman sorun olmaması gerek. İşte bu Smart UI anti-pattern’i.

• Proje hızlıca bitsin site tüm fonksiyonların ilgili sayfada toplanması,
• Fonksiyonları katmanlamak yerine tek bir yerde toplayarak başka yerlerde kullanımlarda aynı fonksiyonların yazılması ya da static değişkeni tanımlayarak projenin bütünlüğünü bozmak

Etkileri

Yukarıdaki işlem bir anti-pattern’i tanımlar. Yani projeniz çalışsa da bir hata yaptığınızı tanımlar. Bu hatanın sonucunda;

• Kodun bakımı, sistem karmaşıklaştıkça zorlaşır,
• Geliştirme yapacağınız zaman, unutulan sayfalarda, işe yarar kodlar kalır,
• Katmanlı mimariye geçilme aşamasınsa vakit kaybı yaratır,

Sonuçta hızla halledeyim dediğinizde, aslında geleceğe yönelik büyük bir hata yaptığınızın farkına varırsınız. Zaten anti-patternler de bu sorunu ortadan kaldırmak için vardır.

Çözüm

Çözüm için belirli bir yol yok. Aslında çözüme geçmeden önce cevap vermeniz gereken bir tane soru bulunmakta. Bu soru;

Bu ekran ya da projenin, ilerleyen zamanlarda geliştirmesi devam edecek mi?

Eğer cevabınız “Evet” ise, çözüm bulmanız gerekmekte. Fakat cevabınız “Hayır” ise, bir çözüm uygulamanıza pek de bir gerek yok. Zira zaten gelişimi devam etmeyecek bir proje ve başka yere de bağlanmayacak, o zaman neden çözesiniz ki, sonuçta amacınız projenin çalışması. Fakat daha sonradan pişman olup da tekrar sayfayı tasarlarken bulursanız kendinizi şaşırmayın.

“Evet” diyenler için çözüm belli, “Separation of concerns³“ uygulamasınız, yani “Endişelerin dağıtılması”. Bunun manası da bir design pattern ya da dizayn mimarisi kullanmanızdan geçer. Dizayn mimarileri ile ilgili daha detaylı bir makale anlatacağım, fakat örnek vermek gerekirse MVC ve MVVC birer dizayn patterndir.

İlla ki direk MVC uygulamanıza gerek yok, sonuçta kodunuzun ne kadar gelişeceği burada merak unsuru. Sonuçta sizin projeniz ve istediğiniz şekilde çözümleyebilirsiniz. Bu durumda size tavsiyem, UI katmanı içerisinde fazla fonksiyonlara yer vermemeniz ve Business ile ilgili kodları ayrı sınıflara toplamanızdır. En azından genel bir mantık kurana kadar sizi idare edecektir.

Anti-Pattern konusunda devam yazılarım olacak, şimdiden iyi boş zaman geçirmeler…